Het uniform van de Sjtadssjötterie Sint Rosa Zitterd.
Militaristische uniformen diende in het verleden, maar ook in het heden ter herkenbaarheid van het leger. Denk hierbij aan de Romeinse legers, de Germaanse legers, het leger van Napoleon enz.
Heden ten dage ziet men veel van deze uniformen nog terug binnen de schutterswereld.
Een van de doelstellingen van de schutterijen is o.a. het in stand houden van het culturele erfgoed.
Het is de moeite waard, om eens een optocht van een schuttersfeest of het OLS te gaan bekijken. Hier zie je grote diversiteit van uniformen door de eeuwen heen.
Vele verschillende Gildes, gekleed in kleurrijke uitmonstering naar voorbeeld uit voorgaande eeuwen, en schutterijen veelal in leger gerelateerde uniformen zullen aan u voorbijtrekken. Vele van deze leger gerelateerde uniformen vinden hun oorsprong vanuit het Nederlands leger, zoals van de Landmacht, Luchtmacht of de Marine. Het is ontzettend boeiend om zich hierin te verdiepen.
In de schutterswereld maakt men een onderscheidt in leger gerelateerde en fantasie uniformen. Bij deze laatste groep is er qua samenstelling van het uniform alle vrijheid. Bij de leger gerelateerde uniformen is goed zichtbaar welk legeronderdeel ten grondslag ligt aan het gedragen uniform. Het is echter niet toegestaan om een legeruniform één op één te kopiëren. Vandaar dat er altijd afwijkingen zijn met het origineel uniform. Deze verschillen zijn terug te vinden in: het stof, gebruikte materiaal, uitvoering, emblemen of een combinatie hiervan. Vele militaire uniformen zijn dus te linken aan een legeronderdeel zoals, de Koninklijke Marechaussee, de Koninklijke Marine, de Limburgse Jager, de Prinses Irenebrigade enz.
Toen de Sjtadssjötterie Sint Rosa Zitterd in 1988 werd heropgericht, kwam al snel de vraag, voor welk uniform te kiezen. Geld voor een geheel nieuw uniform was er niet. Dhr. W. Pastwa kwam in contact met schutterij Sint Lambertus Broeksittard, die recentelijk nieuwe uniformen hadden aangeschaft en hun oude uniformen te koop aanboden. Dhr. Wil Pastwa heeft deze toen voor de jonge Sjtadssjötterie Sint Rosa weten te verwerven. In de loop der jaren was er vrijelijk aan het uniform gesleuteld.
Toen men mij in 2009 vroeg om toe te treden tot de Sjtadssjötterie Sint Rosa Zitterd heb ik onder andere de taak van foerier op mij genomen en ben mij gaan verdiepen in het, door ons gedragen, uniform. Tijdens het Oktoberfeest van 2010 werd ik aangesproken door dhr. Theo Jetten, die destijds muzikaal artistiek leider was van de Tamboers en Pijpers van het Korps Mariniers. Hij vroeg zich af hoe wij aan onze uniformen kwamen. Na een lang en boeiend gesprek met hem ben ik, op zijn aanraden, naar het Mariniersmuseum te Rotterdam gegaan. En heb daar met de collectie conservator een en ander uitgezocht, omtrent de mogelijke achtergrond van ons uniform.
Uit dit onderzoek bleek een ceremonieel tenue (ook wel het Piekenpak genoemd) ten grondslag ligt aan ons uniform.
Het Korps Mariniers heeft door de eeuwen heen diverse uniformen gedragen, hetgeen verwoord en geïllustreerd is in het boek: De Marinier en zijn Uniform.
De eerste Mariniers uniformen verschenen tussen 1665 en 1699. Door de eeuwen heen veranderde het uniform van de Marinier meerdere malen qua vorm en uitmonstering. Ook in de hoofddeksels van de Marinier zat door de eeuwen heen een grote verscheidenheid. Wat vanaf de beginjaren nooit veranderd is, is de hoofdkleur van het uniform. Men heeft steeds gekozen voor een blauwe kleur. Wellicht dat dit te maken had met de water van de zeeën het werkgebied van de Marine. Wel was er enige variatie door de tijden heen in de kleur blauw. De laatste periodes heeft men steeds gekozen voor het diepblauw. Op onderstaande afbeelding is een overzicht te zien van de door het Korps Mariniers gedragen uniformen.
Als we al datgene hiervoor beschreven afzetten tegen het door ons gedragen uniform, dan kunnen we stellen dat ons uniform een eerbetoon is aan de vele ontworpen uniformen voor de Mariniers door de eeuwen heen en aan hun ontwerpers. Als basis voor ons uniform dient het door dhr. Fr. Smits in 1955 ontworpen Ceremonieel tenue ook wel Piekenpak genoemd. De naam Piekenpak is ontstaan vanwege de korte messing piek boven op de helm.
Op ons uniform zijn verwijzingen aangebracht uit vroegere ontwerpen. Het originele Ceremonieel tenue van het Korps Mariniers, is vervaardigd van Lakenstof. Dit is een 100% wollen stof. Voor de huidige schutterijen is dit Lakenstof veel te duur om hiervan een gehele schutterij te laten vervaardigen. Vandaar dat er tegenwoordig voor de uniformen veelal gekozen wordt voor een Whipcord Trevira stof, welk is samengesteld uit 45% wol en 55% polyester.
Op welke onderdelen wijkt ons uniform af van het huidige ceremonieel tenue van het Korps Mariniers?
Op onderstaande afbeeldingen zijn de overeenkomsten en verschillen van beide uniformen te zien. Op de linker afbeelding is het ontwerp van dhr. Fr. Smits te zien van zijn ontwerp uit 1955, en op de rechter afbeelding het door ons gedragen uniform.
Ontwerptekening van het Ceremonieel uit 1955 van dhr. Fr. Smits
Verdere wijzigingen zijn: de gevlochten rode tressen op de schouders van het Piekenpak uit 1955 zijn vervangen door de schouderklep en rode Wing van het uniform uit 1860
De koppelhaken zijn overgenomen van het uniform uit 1955.
De 9 knoopsluiting welke toegepast zijn op het groot ceremonieel tenue, werd bij ons uniform vervangen door de 7 knoopsluiting van het uniform uit 1860 - 1900. Zie uniform van de korporaal.
De bij het Piekenpak gebruikte helm is qua model in gebruik sedert 1896, en is voorzien van een korte piek boven op de helm en een stormketting die tegenwoordig als kinband gedragen word. In de beginjaren waren deze helmen vervaardigd van kurk, overtrokken met zwart laken stof. De kinband was van origine bedoeld als een stormband.
De korte ‘Piek’ op de helm van het Korps Mariniers is bij onze helm vervangen door een lange piek met pluim. Deze pluim verwijst naar de periode van rond 1806 tot 1830 de zgn. Hoedjesmannen. Kenmerkend was destijds de hoge pluim aan de hoed. Het Mariniersembleem is bij onze helm vervangen door het wapen van de gemeente Sittard van voor de herindeling.
.jpg/picture-200?_=183df80cdc0)
.jpg/picture-200?_=183df80c9d8)
Op onderstaande afbeeldingen zijn de hoedjes mannen met hoge pluim uit de periode van 1806 tot 1830 te zien.
Op de afbeelding links staan drie Nederlandse Mariniers afbeeld uit 1806. Opvallend zijn de rode epauletten en de lange pluim op de sjako.
Tekening door M.H. van Tilburg begin 20e eeuw.
.jpg/picture-200?_=183df80c5f0)
Op de afbeelding rechts staat een officier en een marinier in het uniform welk gedragen werd van 1817 tot 1830. De rok van donker blauw stof met een rode kraag. De broek is voorzien van een rode streep. De sjako is vervangen door een hoge hoed met staande pluim aan de linker zijde. De officier draagt gouden epauletten en de marinier draagt wings op zijn schouders.
Op de afbeelding hieronder is goed te zien dat de Mariniers door de eeuwen heen diverse hoofdeksels hebben gedragen. In de derde rij staat de helm die sedert 1939 onderdeel uit maakt van het groot tenue. In de tweede rij staat op afbeelding 1 en 2 te zien dat de hoeden waren voorzien van een grote pluim. Onze pluim refereert naar deze hoeden.
Pentekening van de diverse hoofddeksels zoals deze vanaf circa 1700 tot 1955 door de Nederlandse mariniers werden gedragen.
Deze pentekening werd gemaakt door F.J.H.Th. Smits, 1955. Ontwerper van het zgn. Piekenpak.
Toen wij bij de heroprichting in 1989 de uniformen van St. Lambertus Broeksittard overnamen, had men destijds voor de officieren de rangaanduiding aangepast. Men had gekozen om de rang op drie manieren aan te duiden, op de ondermouw middels de bekende goudgalon met krul, op de schouders middels epauletten, en met een gouden fourragères (schouderkoord met kwasten). Tijdens mijn gesprek met de conservator van het Mariniers Museum, kwam ook de juiste manier omtrent het toepassen van de rangonderscheidingen bij officieren aan bod. Het bleek dat men in het verleden bij het Korps Mariniers op twee verschillende manieren rangonderscheidingen had toegepast en wel: op de mouw in combinatie met schouderepauletten, of op de mouw in combinatie met Fourragères.
Uiteindelijk hebben wij voor onze officieren gekozen voor de optie, op de mouw en Fourragères.
Daar ons uniform feitelijk een kopie is van het Ceremonieel tenue van het Korps Mariniers met enkele aanpassingen van de Mariniers uniformen uit het verleden, zien wij het als een eer om op deze manier mede door de inbreng van dhr. Fr. Smit, een eerbetoon te brengen aan de Marinier en zijn Uniform door de eeuwen heen.
Wij zijn trots dat wij dit uniform dragen en zullen dit ten alle tijden blijven doen, hetgeen is vastgelegd in ons huishoudelijk reglement.
Sjtadssjötterie Sint Rosa Zitterd,
Jo Suijkerbuijk
Foerier en archivaris.